Mezoamerika'nın antik Maya şehirlerinin altında beklenmedik bir tehlike pusuda yatıyor: Cıva kirliliği.
Araştırmacılar, Frontiers in Environment Science dergisinde yayınlanan bir inceleme makalesinde, bu süregelen kirliliğin modern olmadığını keşfettiler. Bilim insanları, cıva kirliliğinin Maya'nın MS 250 ile 1100 yılları arasında cıva ve diğer zehirli metal ürünlerini yaygın olarak kullanmasının bir sonucu olduğunu belirtiyor. Kirliliğin o kadar şiddetli olduğu bazı alanlar bulunuyor ki, hiçbir şeyden şüphelenmeyen araştırmacı arkeologlar için bile büyük sağlık riskleri oluşturabiliyor.
Avustralya Katolik Üniversitesi'nde Coğrafya profesörü olan makalenin baş yazarı Dr. Duncan Cook şunları söyledi: “Çevredeki cıva kirliliği genellikle modern kentsel alanlarda ve endüstriyel sanayi alanlarında bulunur."
Cook ve meslektaşları, antik Maya dünyasındaki arkeolojik alanlardaki toprak ve tortulardaki cıva konsantrasyonları hakkındaki tüm verileri gözden geçirdiler. Cıva kirliliğinin, günümüz Meksika'sındaki Chunhumil, Marco Gonzales ve Belize, La Corona, Tikal, Petén Itzá'daki Actuncan dahil olmak üzere, Klasik Dönem'e ait ölçümlerin mevcut olduğu yerlerdeki Chan b'i dışında her yerde tespit edilebildiğini gösterdi. Cıva konsantrasyon değerleri Actuncan'da 0,016 ppm iken Tikal'de şaşırtıcı bir şekilde 17,16 ppm'ye kadar çıkabiliyor.
Antik Maya'daki bu tarih öncesi cıva kirliliğine ne sebep oldu?
Yazarlar, Guatemala'daki Quiriqua, Honduras'taki El Paraíso ve Orta Meksika'daki eski çok etnikli mega şehir Teotihuacan gibi birkaç Maya bölgesinde sıvı cıva ile dolu kapalı kapların bulunduğunun altını çiziyor. Ayrıca Maya bölgelerinde arkeologlar, çoğunlukla zinober mineralinden yapılmış, cıva içeren boyalarla boyanmış nesneler buldular.
Yazarlar, antik Mayaların dekorasyon için sıklıkla zinober ve cıva içeren boya ve tozları kullandığı sonucuna vardılar. Bu cıva daha sonrasında teraslardan, zemin alanlarından, duvarlardan ve seramiklerden sızrak toprağa ve suya karışmış olabilir.
"Maya için nesneler, kanda bulunan ch'ulel (ruh gücü) içerebilir. Bu nedenle Mayalar için zinoberin parlak kırmızı pigmenti paha biçilmez ve kutsal bir madde sayılırdı. Ancak onların haberi olmadan aynı zamanda cıva ölümcül bir mirastı ve antik Maya bölgelerinin etrafındaki topraklarda ve tortularda hala bulunmaya devam ediyor”
Maya bölgesinin çoğunun altında yatan kireçtaşında cıva nadir olduğundan, Maya yerleşim yerlerinde bulunan sıvı cıva ve zinoberin orijinal olarak eski Maya dünyasının kuzey ve güney sınırlarındaki bilinen yataklardan çıkarılmış ve buraya ithal edilmiş olabileceğini düşünülüyor.
Kronik cıva zehirlenmesinin etkileri, merkezi sinir sistemi, böbrekler ve karaciğerde hasara yol açar ve titreme, görme ve işitme bozukluğu, felç ve akıl sağlığı bozulmasına neden olur.
Maya dünyasındaki daha büyük sosyokültürel değişimlerde ve eğilimlerde cıvanın rol oynayıp oynamadığını belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç bulunuyor.
Austin'deki Teksas Üniversitesi'nde profesör olan ortak yazar Dr. Tim Beach şunları söyledi: "Metalleri çok az kullanan eski Mayaların bile çevrelerindeki cıva konsantrasyonlarının büyük ölçüde yükselmesine neden olduğu sonucuna vardık. Metal kirliliği, tarih boyunca insan faaliyetinin bir etkisi olmuş gibi görünüyor.”