Dünya'da, değişen tektonik plakalar gezegenin yüzeyini yeniden şekillendirir ve dinamik bir iç mekan ortamı oluşturur. Ancak aynı şekilde, Mars'ta bu tür süreçlerin olmaması, birçok bilim insanın onu son 3 milyar yılda pek bir şeyin gerçekleşmediği bir ölü bir gezegen olarak düşünmesine neden oldu.
Arizona Üniversitesi'nden bilim insanları, yüzeyi yukarı doğru iten, depremlere ve volkanik patlamalara neden olan aktif bir manto bulutunun keşfine ilişkin bir rapor yayınladılar. Mars'ın jeodinamik evrimine ilişkin mevcut görüşlere tersine çeviren bu yeni bulgular, Nature Astronomy dergisinde yayınlandı ve gezegenin sessiz yüzeyinin altında yatan daha çalkantılı bir ortamı gizlemesini gözler önüne serdi.
Manto bulutu, Mars'ın yüzeyinde 1 kilometreyi aşan yükseltiye neden oldu
UArizona Ay ve Gezegen Laboratuvarı'nda doktora sonrası araştırma görevlisi ve çalışmanın ortak yazarı olan Adrien Broquet, "Çalışmamız, günümüz Mars'ında dev bir aktif manto tüylerinin (Flume) varlığını ortaya çıkaran çok sayıda kanıtı sunuyor" dedi.
Manto tüyleri, bir gezegenin derinliklerinden yükselen ve ara katmanı olan mantoyu iterek kabuğunun tabanına ulaşan, depremlere, faylanmalara ve volkanik patlamalara neden olan büyük sıcak kaya bloklarıdır. Dünya'da da gerçekleşen bu jeolojik olaylara, Hawaii ada zinciri örnek verilebilir. (Hawai adaları Pasifik levhasının bir manto tüyü üzerinde yavaşça sürüklenmesiyle oluşmuştur.)
Araştırmanın bir diğer ortak yazarı olan Andrews-Hanna, "Manto tüylerinin Dünya ve Venüs'te aktif olduğuna dair güçlü kanıtlarımız bulunuyor, ancak bu, Mars gibi küçük ve sözde soğuk bir dünyada beklenmiyordu" dedi.
"Mars, 3 ila 4 milyar yıl önce en aktif durumundaydı ve düşünceler gezegenin bugün aslında ölü olduğu yönünde."
Araştırmacılar, Mars'ın ekvatora yakın kuzey ovalarından biri olan Elysium Planitia, şaşırtıcı miktarda aktiviteye şahit oldu. Milyarlarca yıldır büyük bir faaliyet görmemiş olan Mars'taki diğer volkanik bölgelerin aksine, Elysium Planitia son 200 milyon yılda büyük patlamalarla boğuştu.
Andrews Hanna, "Grubumuz tarafından yapılan önceki çalışma, Elysium Planitia'da Mars'ta bilinen en genç volkanik patlama için kanıtları buldu" dedi.
Bunun yanı sıra son zamanlarda, NASA'nın InSight ekibi, neredeyse tüm Mars depremlerinin bu tek bölgeden kaynaklandığını buldu. Bu genç volkanik ve tektonik aktivite belgelenmiş olmasına rağmen, altta yatan sebebin neden olduğu ise tam olarak bilinmiyordu.
Lav lambalarında yükselen sıcak balmumu damlalarına benzer olarak görülebilen manto tüyleri, sıcak manto malzemesini yüzeye iterek kabuğu yükseltir ve gerilime neden olur. Daha sonra erimiş kayalar, geniş volkanik ovalar oluşturan taşkın bazaltlar olarak gezegen yüzeyine akar.
Yüzey, Mars'ın genel ovalarından daha da yüksekte
Ekip, Elysium Planitia'nın özelliklerini incelediklerinde, Mars'ta tektonik kanıtlar buldular. Yüzey, normalden bir kilometredem fazla yüksekteydi ve bu da onu Mars'ın geniş kuzey ovalarındaki en yüksek bölgelerden biri haline getirdi. Yerçekimi alanındaki ince varyasyonların analizleri, bu yükselmenin bir manto tüyünün varlığıyla tutarlı olarak gezegenin derinliklerinden kaynaklandığını gösterdi.
Son olarak, araştırmacılar bölgeye tektonik bir model uyguladıklarında, 4,020 kilometre genişliğinde dev bir bulutun, yükselmeyi oluşturmaktan sorumlu uzantıyı açıklamanın tek yolu olduğunu gördüler.